‘Hij begon!’
Ieder kind wordt wel eens boos. Het is heel normaal om boos te worden wanneer er niet aan onze behoeften wordt voldaan. Als opvoeder hebben wij de taak om kinderen te leren omgaan met hun gevoelens, zodat de boosheid niet omslaat in een uitbarsting. In dit artikel worden manieren beschreven om kinderen te helpen bij het omgaan met de gevoelens die bij boosheid komen kijken.
Het is belangrijk dat kinderen leren dat het gedrag wat zij laten zien hun eigen keuze is. Vaak proberen kinderen de verantwoordelijkheid te verschuiven door te zeggen dat ze alleen maar reageren op wat anderen hebben gedaan. ‘Als iemand iets bij mij doet, moet ik hem terugpakken.’ Help kinderen door uit te leggen dat je het gedrag van iemand anders niet kunt beïnvloeden maar zelf wel een slechte of goede keuze kunt maken. Je hoeft niet direct terug te slaan. Er zijn andere manieren om jezelf te beschermen en ervoor te zorgen dat jouw behoeften worden vervuld. De keuze die jij maakt bepaald welke gevolgen dit voor jou heeft. Kinderen moeten leren dat keuzes die zij maken bepaalde consequenties hebben. Wanneer zij de keuze maken om fysiek of verbaal geweld te gebruiken, heeft dit negatieve gevolgen. Maken zij de keuze om hulp aan jou te vragen of even uit de situatie te stappen, heeft dit positieve gevolgen.
De beste manier om het omgaan met boosheid te oefenen is door middel van een rollenspel. Maak hierbij gebruik van incidenten die zich eerder hebben voorgedaan. Laat kinderen de rol spelen van het kind dat boos is, het kind dat slachtoffer is van verbale of fysieke uiting van deze boosheid en het kind dat toeschouwer is. Bespreek aan het eind van het rollenspel hoe het voelde om deze rollen te spelen. Kinderen leren hierdoor verschillende kanten van het conflict ervaren. Ook leren zij het kritieke moment in het conflict herkennen waarbij zij daadwerkelijk een goede of slechte keuze kunnen maken.
Daarnaast is het belangrijk dat je kinderen helpt bij het leren herkennen van hun eigen signalen bij boosheid. Vertel kinderen hoe jij je eigen signalen heb leren kennen. Geef hierbij ook voorbeelden. Maak vervolgens samen een lijst met daarop alle signalen bij de boosheid die het kind voelt. Maak hierbij onderscheid tussen boze gedachten: ‘Dit is niet eerlijk!’, boze gevoelens: ‘Ik word niet eerlijk behandeld!’ en fysieke signalen: ‘Ik ga sneller adem halen.’.
Een volgende stap ligt in het voorkomen van het conflict. Als een kind zijn eigen signalen van boosheid herkent, kan het manieren vinden om een conflict uit de weg te gaan. Een voorbeeld hiervan is een time-out. Een kind kan zich terugtrekken door een time-out te nemen. Een time-out geeft het kind de kans om na te denken over het conflict dat er bijna was. Het is een adempauze en geeft het kind de gelegenheid om af te koelen.
Het is belangrijk dat kinderen hun eigen signalen van boosheid leren herkennen. Toch is het voor niemand gemakkelijk om met deze lastige emoties om te gaan. Help kinderen de juiste keuzes te maken bij boosheid. Beloon positieve keuzes met positieve gevolgen en zorg voor consequenties bij negatieve keuzes. Leer kinderen dat zij zichzelf eerst kalmeren door bijvoorbeeld een time-out te nemen. Wanneer het kind is afgekoeld, is er pas ruimte voor een gesprek. Ga samen zitten en laat het kind merken dat je echt luistert en dat je begrijpt waarom het kind boos was. Probeer samen met het kind een oplossing te vinden voor het probleem wat de aanleiding was voor de boosheid.
Wil je meer lezen over het omgaan met boosheid in de klas? Lees dan het boek Omgaan met agressie op school (Paul Blum, 2019).